İTKİB Ekspres: Dünyadan Haberler 2016 Eylül

Diğer çoğu Avrupa ülkesi gibi İngiltere'de de okul kıyafetleri ve üniformaları pazarı Asya kaynaklı ucuz ithal ürünler tarafından adeta istila edilmiştir. Bir gazetede yayımlanan haberde özellikle süpermarketlerde ve indirim marketlerinde okul kıyafetleri ve üniformalarının 3 – 4 £ aralığında fiyatlarda satıldığı belirtilmektedir. Haberde Avrupalı tüketicilerin bu kadar ucuza bu ürünleri alabilmelerinin gerçek bedelini kimlerin ödediği sorgulanırken, Asyalı tedarikçi ülkelerdeki işçilerin düşük ücretleri ve kötü çalışma koşullarına atıfta bulunuluyor.

Haberde Aldi, Lidl, Morrisons gibi İngiliz süpermarket ve outletlerinin okul üniformalarını 3 £, 3,69 £, 3,75 £ ve 4 £ gibi kampanyalı fiyatlarda sattığı belirtilirken, bu kadar ucuz fiyatlara bu kıyafetlerin alınabilmesinin gerçek bedelinin fakir ülkelerdeki pamuk üreticilerinin haddinden ucuz el emeği ile Bangladeş gibi fabrika işçilerinin aylık 70 – 80 $ düzeyine kadar inen emekleriyle ödendiği yorumu yapılmaktadır.

Aynı haberde devamla tüketicilerin ödediği bedellerle imalatçı çiftçiler ve işçilere ödenen ücretler arasında her zaman net bir korelasyon olmasa da süpermarketlerin üniforma fiyat indirim savaşlarında kendilerini kaybetmelerinin tedarikçi fiyatlarına da olumsuz bir etkisi olduğu değerlendirilmektedir. İthalatçıların ve markaların bu kadar düşük maliyetlerle üretim yaptırabilmeleri gelecek adına da fiyat beklentilerini düşürürken, markaların tedarik zincirlerine yeterli değeri vermesi ve kontrolü sağlamasının önünde bir engel olarak yer almaktadır.

Aynı haberde ucuz okul üniformalarına karşı tüketicilerin neler yapması gerektiğine dair tüketicilerin firmaların güvenilir bir etik kaynak programı olup olmadığına bakarak başlayabilecekleri belirtilmektedir. Pek çok firma alışveriş yapanların kontrol edebilmesi için internet sitelerine şirket politikalarını koymaya başlarken, Avrupalı tüketiciler de tehlikeli çalışma koşulları ve düşük ücret konularında artan biçimde daha bilinçli hale gelmektedir. Haberin sonunda İngiliz tüketicisinden okul kıyafetleri ve üniformaları alışverişi yaparken daha bilinçli davranması ve milyonlarca pamuk ve hazırgiyim işçisinin ucuza alınan üniformaların gerçek bedelini ödemelerine engel olunması istenmektedir.

Vietnam'da Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ülkeye boyama, kumaş ve iplik üretimi yatırımı çekmek için büyük tekstil ve konfeksiyon bölgeleri kurmayı planlamaktadır. 500 hektar ile 1000 hektar arası büyüklüklerde planlanan bölgelerin yerli ve yabancı yatırımı olumlu etkileyeceği vurgulanmaktadır.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı sosyo-ekonomik sıkıntılar çeken bölge ve şehirlerde küçük ve orta ölçekli işletmelerin başarısı için hükümetin tekstil ve konfeksiyon sanayi bölgelerinin inşasını tam olarak destekleyeceğini açıklamaktadır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bu öneri ile ulaşım maliyetlerini azaltmak ve büyük sanayi bölgelerini liman ve lojistik merkezlerine bağlayan ulaşım altyapısı geliştirmeyi hedeflemektedir.

Vietnam Tekstil ve Hazırgiyim Birliği (Vitas) tekstil ve hazırgiyim işletmelerinin çektikleri sıkıntıların detaylarını ve çözüm önerilerini bir belge halinde hükümete göndererek sanayi bölgesi planını desteklediğini vurgulamıştır. Vitas ayrıca bu sanayi bölgelerinde işletmelerin atık su arıtma merkezleri kurmaları için hükümete kredi sağlamasını önermektedir.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre tekstil ve hazırgiyim ihracatının 2016 yılının ilk çeyreğinde büyümesine rağmen yılın ikinci çeyreğinde üretim ve ihracat bağlantılarında zorluklarla karşılaşıldığı belirtilmektedir. Sektör üyesi firmalar yılın özellikle ikinci çeyrek döneminde rekabetin zorlaştığını belirterek siparişlerde düşüşler olduğundan şikâyet etmektedir. Vietnamlı firmaların aldığı siparişlerde yaşanan düşüşlerin stoklarda artışlara ve firmalar arası fiyat rekabetine neden olduğu, bu durumun da birim fiyatları olumsuz yönde etkilediği belirtilmektedir. Diğer yandan, Trans-Pasifik Ortaklığı (TPP) ve Vietnam-AB Serbest Ticaret Anlaşması'nın da dâhil olduğu çeşitli ticari anlaşmaların henüz yürürlüğe girmemesinden dolayı Vietnam'ın hazırgiyim müşterilerinin tercihli vergi rejiminden yararlanamadığı ve alıcıların daha fazla tarife avantajları için diğer yabancı üreticilere döndüğü de belirtilmektedir.

Yüksek kaliteli iç giyim satışları Çin'in lüks pazarını geride bırakıp uluslararası markalarla bir üst pazara çıkmak isteyen yerel rakiplerin arasındaki rekabeti artırıyor.

Mintel Group'a göre ABD markası Victoria's Secret ilk mağazasını ve İtalya'nın lüks markası La Perla ile Alman Triumph yeni mağazalar açarak Çin'in beş yıl içinde 18 milyar dolarla kendisini ikiye katlayan iç çamaşırı pazarından yararlanmak istemektedir.

Çinli tüketicilerin zevkleri zamanla değişim gösterirken, kadınlar kendileri için bir şeyler almak konusunda daha güvenli ve gösterişli markaların çanta ve aksesuarlarından daha sportif giyime ve daha mütevazı iç giyime geçmektedir.

La Perla'nın Asya müdürü “Lüks giyim gösteriş yapmak için bir şeyler satın almak değil, sizi iyi hissettiren eşyaları satın almaktır” derken, Çin kadın iç giyim pazarının gelecek yılda, Amerika pazarının iki katı şekilde, 25 milyar dolarlık bir tedarik değerinin olacağı ve bu rakamın 2020'ye kadar 33 milyar dolara yükselmesi beklenmektedir.

Beijing Aimer, Maniform ve Ordifen gibi Çinli firmalar da, üst düzey müşterileri hedefleyip kalitelerini yükselterek bu pazarı kovalamaktadır. Mintel direktörü Matthew Crabbe'a göre “Bu, yabancı firmaların yerel firmaları sadece kalitede değil ayrıca yenilik konusunda da rekabet dışı bırakacağı anlamına gelmektedir.”

Yaklaşık 2000 yuana (300 $) sutyen satan La Perla markasının Çin'de sekiz mağazası vardır ve yıl içinde Chengdu ile Chongqing'de ilaveten outlet mağazaları açmayı planlamaktadır.

Victoria's Secret bu yıl Şangay'da, daha önceden Louis Vuitton'un yeri olan 1.860 metrekarelik bir alanda amiral mağazasını açacak.

Çin'de halihazırda 1000 mağazası olan Triumph ise, bu yıl beş yeni şehirde ve gelecek yıl 11 şehirde mağaza açmayı planlamaktadır.

Kitle pazara odaklanmış olan ve 50 yuandan (7.50 $) başlayan fiyatlarla sutyen satan Çinli Cosmo Lady firması adım adım bir üst pazara geçmeyi amaçlamaktadır.

Bir yılda yaklaşık olarak iç giyime 1500 yuan (225 $) harcadığını söyleyen 22 yaşındaki Shandong öğrencisi Gao Qiannan, Çinli markalarla yabancı markalar arasında çok büyük bir fark olmadığını düşünmektedir.

Uluslararası markalar söylenene göre yalnızca Çin pazarına özel ürünler sunmamaktadır, ancak La Perla'nın bildirdiğine göre bazı renkler -kırmızı ve bebek pembesi- Asya'da Avrupa ya da Amerika'dan çok daha fazla satmaktadır. İtalyan markası aynı zamanda Çinli süper model Liu Wen'i reklam kampanyalarında kullanmıştır.

Diğer yandan özellikle Çinli genç bayanlar yabancı markaların tarzının daha detaylı ve çeşitli olduğunu ve yerli firmaların bu alanlarda geri kaldığını düşünmektedir.

Çin genelinde 8.600 outlet mağazasına sahip olan Cosmo Lady, geçen yıl satışlarında güçlü bir büyüme görmesine karşın bu yıl Çin'in yavaşlayan ekonomik büyümesi, değişen müşteri tercihleri ve online satışlardaki rekabetle mücadele etmektedir.

Diğer yandan, pazarı iyi bilen uzmanlara göre bu sorunlara karşın Çin iç giyim sektörü güçlü bir cazibe merkezi olmaya devam etmektedir ve pazar büyüme seyrine devam edecektir.

ILO'nun çalışmasına göre Güneydoğu Asya'da bulunan beş ülkedeki özellikle hazırgiyim sektöründeki çalışanların yarısından çoğu gelecekteki iki on yılda işlerini otomasyona kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.

Çalışmaya göre 137 milyona yakın çalışan ya da Kamboçya, Endonezya, Filipinleri Tayland ve Vietnam'ın maaşlı işgücünün %56'sı yüksek risk kategorisine girecektir.

ILO çalışan faaliyetleri bürosu yöneticisi Deborah France-Massin'e göre “Düşük ücretli emek üzerinden rekabet eden ülkelerin yeniden pozisyon almaları gerekmektedir. Fiyat avantajı artık geçerli değil.” Rapora göre çalışanlar dijitalleşmiş makinelerle etkin bir biçimde çalışabilmek için eğitilmek zorunda.

Güneydoğu Asya 630 milyondan fazla kişiye ev sahipliği yaparken tekstil, taşıt ve hard disk sürücüleri gibi pek çok üretim sektörü için de bir hub konumundadır.

Bölgenin tekstil, hazırgiyim ve ayakkabı endüstrisinde çalışan 9 milyon insandan Endonezya'da çalışanların %64'ü, Vietnam'da çalışanların %86'sı ve Kamboçya'da çalışanların %88'i işlerini otomasyona karşı kaybetmede yüksek risk konumundadır.

Adidas, Marks and Spencer ve Wal-Mart Stores Inc. tedarikçilerden sipariş alan Kamboçya'daki hazırgiyim üreticileri 600.000'e yakın kişiyi istihdam etmektedirler.

Komşu ülke Vietnam ise başlıca pazarlarla olan yeni serbest ticaret anlaşmalarıyla birlikte (ABD ile olan TPP gibi) ayakkabı ve tekstil sektörüne rekor yatırımlar kaydetmektedir. ABD'ye hazırgiyim tedarikinde Vietnam Çin'den sonra ikinci sırada yer almaktadır.

ILO'ya göre “Robotlar montajda daha iyi ve bununla beraber daha ucuz ve insanlarla işbirliğinde gittikçe daha iyi hale geliyorlar.”

Tekstil, hazırgiyim ve ayakkabı sektörleri otomotiv ve oto yedek parça, elektrik ve elektroniğin de dâhil olduğu çalışmada incelenen beş sektörden iş süreçlerinde dış kaynak kullanımı ve perakende de en yüksek riske sahip sektörlerdir.

Geçtiğimiz hafta Güney Kore'li dünyanın en büyük taşımacılık şirketlerinden Hanjin'in iflasını açıklamasının perde arkasındaki gelişmelerle ilgili haber ve makaleler yayımlandı. Son dönemde azalan küresel ticarete ek olarak gemi taşımacılığında arz fazlası kapasite olunca navlun masraflarında ciddi düşüş olduğundan bahsediliyor. Makalede direk bahsedilmese de özellikle Çin'den Avrupa'ya taşımacılığın ucuzlaması bizi nasıl ve ne kadar etkiler, o da ayrı bir soru işareti olarak önümüzde durmaktadır.

Sözkonusu haberlerde Hanjin'in Güney Kore'nin en büyük, dünyanın ise 7. büyük gemi taşımacılık grubu olduğundan bahisle özellikle Uzakdoğu – ABD ticaretinin Hanjin'in iflasından olumsuz etkileneceği belirtilmektedir.Hanjin'in halen 66 gemisi 14.5 milyar dolarlık mal yüklü halde denizin ortasında kalmış durumda zira şirketin bu gemilerdeki malları limanlara boşaltma masraflarını karşılayacak finansal kaynağı olmadığı bildirilmektedir.

İşin daha kötüsü Hanjin'in arkasından daha bir çok taşımacılık firmasının daha geliyor olması: Danimarkalı Maersk, Güney Kore'li Hyundai Merchant Marine, Japon Mitsui gibi bir çok taşımacılık firması son dönemde zarar etmektedir.

Makale ve haberlere göre sorunun en önemli nedenlerden biri de deniz taşımacılığında kapasite fazlası ve navlun fiyatlarının son dönemde ciddi derecede düşmüş olması.

Asyalı tekstil ve hazırgiyim tedarikçisi ülkeler üzerinde yapılan güncel bir çalışmaya göre bu ülkelerin çoğunda çalışanların önemli bölümüne asgari ücretin altında maaşlar ödenmektedir. Asgari ücretin zaten düşük olduğu bu ülkelerde çalışanların önemli bölümünün asgari ücretin bile altında ücretlerle çalıştırılarak diğer rakip ülkelere karşı uluslararası pazarda haksız rekabet yaratıldığı görülmektedir.

ILO tarafından yapılan araştırmaya göre Filipinler ve Hindistan'da tekstil ve hazırgiyim sektörü çalışanlarının % 50'sinden fazlası resmi asgari ücretin altında çalıştırılırken, Endonezya'da bu oranın % 39, Tayland ve Pakistan'da % 37, Kamboçya'da ise % 25 olduğu belirtilmektedir.

Uzakdoğu Asya'nın önemli hazırgiyim tedarikçilerinden Kamboçya'da hazırgiyim ve konfeksiyon sektöründe uygulanan asgari ücrete yapılacak zam oranı tartışılmaya devam ediliyor.

Ülkedeki hazırgiyim ve ayakkabı sektörü işçi sendikaları aralarında anlaşarak 2017 yılı Ocak ayından itibaren bu sektörlerde uygulanacak asgari ücretin mevcut 140 dolar olan seviyesinden 180 dolara çıkarılmasını talep etmektedir. Aralarında IndustriALL ve FES'in de olduğu 17 sendika kendi aralarında yaptıkları toplantılarda hayat pahalılığı, enflasyon ve sosyal faktörlere dayanarak yeni asgari ücreti 180 dolar olarak talep etmeyi kararlaştırmışlardır. Bu rakam mevcut 140 dolarlık seviyeden % 29 oranında artış yapılmasını öngörmektedir.

Asya'nın başlıca hazırgiyim tedarikçisi ülkelerinden olan Kamboçya'da hazırgiyim ve ayakkabı sektörlerinde 600 binden fazla çalışan istihdam edilmektedir.

Asya'nın başlıca hazırgiyim tedarikçilerinden Vietnam'da sektör işverenlerinin üretim ve ihracat performansından memnun olmadıkları ve önümüzdeki dönemde asgari ücretin dondurulmasını talep ettikleri belirtilmektedir. Sektör temsilcilerine göre Vietnam'ın rakibi olan diğer tedarikçiler Bangladeş, Pakistan, Hindistan ve diğer Asya ülkelerinden rekabet günden güne sıkılaşırken, istihdam maliyetlerinin daha da artmasının kendilerini daha da zora sokacağını belirtmektedir.

Ülkede hazırgiyim sektöründe uygulanan asgari ücrete 2008 – 2016 döneminde yıllık ortalama % 26,4 oranında zam yapıldığı belirtilerek, sektörün işveren temsilcisi Vitas tarafından mevcut asgari ücrete önümüzdeki yıl zam yapılmaması talep edilmektedir. Sektör temsilcileri son dönemde Vietnam'ın kendi para biriminin dolar karşısında nispeten istikrarlı bir seyir izlerken, diğer rakip ülkelerin çoğunun devalüasyona gittiklerini belirterek bu durumun da rekabet güçlerini olumsuz etkilediğini ileri sürmektedir.

Vitas verilerine göre yılın ilk yarısında Vietnam'ın toplam tekstil ve hazırgiyim ihracatı hedeflerin altında kalarak geçen yıla göre % 4,7 artışla 12,6 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Sektörün yıl sonu ihracat hedefinin 31 milyar dolar olduğu ancak mevcut performansla bu hedefe ulaşılmasının zor olduğu ve tahminen yıl sonu ihracat değerinin 29 milyar dolar seviyesinde kalacağı öngörülmektedir. Mevcut koşullarda sektör temsilcileri rekabet güçlerini koruyabilmek gerekçesiyle asgari ücretin en az 1 – 1.5 yıl süresince dondurulmasını talep etmektedir.

Pakistan basınında sıkça yer alan haberlere ve uluslararası basında "Half A Million Jobs Lost as Textile Crisis Hits Pakistan's Economy" adlı habere göre büyük ölçüde enerji arzı darlığı ve elektrik kesintileri nedeniyle Pakistan'da son dönemde tekstil ve hazırgiyim sektörünün zorda olduğu ve üretim ile ihracatta düşüş olduğu belirtilmektedir.

Aynı haberlere göre Pakistan hazırgiyim ihracatçıları devletten yeterince destek alamadıklarından ve elektrik sorunları yüzünden siparişlerini yetiştiremediklerinden şikâyet etmekte ve müşterilerini Bangladeş ve Vietnam'a kaptırdıklarını söylemektedir.

2015-2016 Haziran arası 1 yıllık dönemde ülkenin tekstil ve hazırgiyim ihracatının 21 milyar $'a gerilediği de (son 6 yılın en düşük seviyesi) belirtilmektedir.

Sektör temsilcilerine göre son 2 yılda sektör genelinde 100 civarında fabrika kapandığı ve yaklaşık 500 bin kişinin işsiz kaldığı kaydedilmektedir.

Tekstil ve hazırgiyim sektörünün enerji sıkıntıları ve rakip ülkelerin artan rekabeti nedeniyle sıkıntıda olduğu Pakistan'da hükümet önümüzdeki mali yılda tekstil ve hazırgiyim sektörüne ciddi bir destek ve teşvik mekanizması sağlamaya hazırlanmaktadır. Sözkonusu plana göre önümüzdeki mali yılda sektöre 6 milyar rupi (57,3 milyon dolar) teşvik olarak aktarılacaktır. Bu teşvikin yanı sıra tekstil, hazırgiyim, deri ürünleri, spor ürünleri ve kıyafetleri, tıbbi ürünler ve halı sektörlerinde KDV oranının Temmuz ayından beri sıfıra indirildiği de belirtilmektedir.

Ayrıca birikmiş KDV geri iadelerinin de bir an önce firmalara ödenmesi hususunda talimat verildiği de aynı haberlerde yer almaktadır. Hükümet ayrıca tekstil ve hazırgiyim sektöründe katma değeri artırmayı amaçlayan “Technology Up-gradation Fund” (Teknolojiyi Geliştirme Fonu) kurmaktadır.

Yukarıdaki tedbirlere ek olarak, hükümet tekstil ve hazırgiyim sektörünü desteklemek amacıyla sıfır gümrüklü tekstil makinesi ithalatına önümüzdeki yıl da devam etmeyi planlamaktadır.

Bilindiği gibi başta Doğu Afrika ülkeleri olmak üzere birçok Afrika ülkesi ABD ve Avrupa ülkelerinden kullanılmış kıyafet ithalatı yapmaktadır. 2014 yılında sadece Doğu Afrika ülkelerinin kullanılmış giysi ithalatının 300 milyon doları aştığı tahmin edilmektedir. Kullanılmış giysi ithalatı bu ülkelerde ciddi bir sektör yarattığından önemli bir geçim kaynağı da olmakla birlikte çoğu uzmana göre kullanılmış giysi ithalatı bu ülkelerde yerel tekstil ve hazırgiyim sektörlerini de öldürmektedir.

Geçtiğimiz Mart ayında Kenya, Uganda, Tanzanya, Burundi ve Rwanda'nın üye olduğu Doğu Afrika Topluluğu (EAC) 2019 yılı itibariyle kullanılmış giysi ithalatını tamamen yasaklayan bir tavsiye kararı aldı. Bu kararın amacı gelişmiş ülkelerden gelen 2. el ucuz ithal giysilere bağımlılıktan kurtularak ulusal tekstil ve hazırgiyim üretimini geliştirmek ve ek istihdam yaratmak olarak belirtilmektedir.

Diğer yandan bu karara karşı çıkan baskı grupları da mevcut. Başta ABD olmak üzere Afrika ülkelerine 2. el kıyafetleri gönderen ülkeler bu yasaklamaya karşı çıkarken, Afrika ülkelerinde kullanılmış kıyafet ithalatı sektöründen geçinen binlerce insan da doğal olarak yasaklama kararına karşı çıkmaktadır.

Kullanılmış giysi ithalatına bağımlı Afrika ülkelerinde bu bağımlılığı sona erdirmenin önündeki en büyük engellerden biri de 2. el ithal giysilerin çok ucuz olması. Örneğin Kenya'nın başkenti Nairobi'de bulunan bölgenin 2. büyük kullanılmış giysi pazarı Gikomba'da 1,5 dolara bir kot pantolon alınabiliyor. Bu ucuzluk 1.el kullanılmamış yeni ürünlerin pahalı görünmesine neden olduğundan fakir halk ucuz 2.el ürünlere rağbet ediyor. Yeni ürünler ortalama kullanılmış ithal ürünlerden 10 – 20 kat daha pahalı fiyatlardan satılmaktadır ve bu koşullarda yerli tekstil ve hazırgiyim sektörlerinin rekabet edebilmesi de çok zor görünmektedir.

Örneğin 1990'ların başında Kenya'da 110 civarında büyük ölçekli hazırgiyim imalatçısı bulunurken, 2006 yılında bu sayının 55'e, bugünlerde ise daha da aşağı bir rakama düştüğü belirtilmektedir. Uganda İmalatçılar Birliği'nde sadece 30 hazırgiyim ve ayakkabı üreticisi üye bulunduğu ve bu üretimin yerel ihtiyaçları karşılamaktan uzak olduğu, tüketimin önemli bölümünün ucuz kullanılmış ithal ürünlerle karşılandığı kaydedilmektedir.

The Guardian gazetesine göre dünya ikinci el hazırgiyim ticareti yıllık 3,7 milyar dolara ulaşmaktadır ki bu rakam durumun vahametini daha net ortaya koymaktadır.

Sadece Uganda'nın 2015 yılında ABD'den 1,261 ton kullanılmış kıyafet ithal ettiği ve hazırgiyim pazarının % 80'inin bu 2.el giysi satışlarından oluştuğu belirtilmektedir.

İngiltere basınında birkaç kaynakta yayınlanan haberlerde geçtiğimiz Ağustos ayında İngiltere genelinde toplam perakende satışlarda kayda değer bir artış olmamasına karşın özellikle ana caddelerdeki mağazalara müşteri ziyareti sıklığında artış mevcut (% 1,1) olduğu belirtilmektedir.

Buna neden olarak artan turist sayısı (son dönemde özellikle Arap turistler) ve bu yaz tatilini ülkelerinde geçiren İngilizlerin harcamaları görülmektedir.

Aynı dönemde ülke genelinde yerli ve yabancı müşterilerin AVM içindeki mağaza ziyaretlerinde ise % 1,9 oranında düşüş mevcut olduğu da kaydedilmektedir.